جاذبه های گردشگری آذربایجان غربی
معرفی شهرستان چایپاره
شهرستان چایپاره یکی از شهرستان‌های استان آذربایجان غربی در شمال غربی ایران است. این شهرستان درشمال خوی در دشتی هموار و تقریباً مسطح قرار دارد. ارتفاعات شمال مراکان، تپه‌های آهکی شمال قره‌ضیاءالدین و ارتفاعات واقع در جنوب چورس آن را محدود نموده‌اند.
شهرستان چایپاره به مرکزیت قره‌ضیاءالدین بیشتر از ۷۰ آبادی دارد. بنابر سرشماری مرکز آمار ایران، در سال ۱۳۹۴ جمعیت شهرستان چایپاره ۵۰۰۰۰ نفر بوده است. زبان مردم در این شهرستان ترکی آذربایجانی می‌باشد. نام آن شاید به‌خاطر آبیاری شدن تمام این روستاها از رودخانه آغچای باشد. قبل از اسلام نام چورس علاوه بر روستای فعلی به دیگر آبادی‌های ناحیه نیز اطلاق می‌گردید. بنابر قراین چورس ایالت چهارم حکومت آن زمان بوده است.
قره‌ضیاءالدین شهری است در شهرستان چایپاره استان آذربایجان غربی ایران
تاریخچه قره ضیاءالدین
وجه تسمیه ی قره ضیاء الدین
1-چایپاره : نام اولیه این منطقه، چورس بوده که بعداً به چایپاره تغییر نام یافته است در مورد وجه چایپاره دو نظر وجود دارد:عده‌ای بر آنند که نام اصلی بخش چایپاره همان « چهار » « پاره » است، و آن به این دلیل است که در قدیم این منطقه از چهارقسمت تشکیل یافته بود، ولی عده‌ای نیز بر این عقیده هستند که همان چایپاره درست است و دلیل آن این که رودخانه ( آغچای ) با مسیر حرکت غرب به شرق، این بخش را به دو قسمت مساوی تقسیم می‌کند ( چای، به معنای رودخانه و پاره به معنای تکه و قسمت می‌باشد )
2- قره ضیاءالدین : این وجه از دو قسمت مجزا تشکیل یافته است، یک قسمت آن « قره » که در اصل « قرا » بوده است و معنای لغوی « قرا ء » روستاهای می‌باشد که کلمه قرا با گذشت زمان و به جهت سهولت تلفظ به قره تبدیل شده است و بخش دوم آن بوده است . حال عده‌ای نیز بر این عقیده اند که همان « قره ضیاءالدین » صحیح است .
قسمت‌های قره ضیاءالدین امروزی ترکیبی از روستاهای « میرز ا کندی » « آوک » و « حاچا » می‌باشد که در حال حاضر اراضی مربوطه به آوک به « آوک یرلری » و مزارع مربوط به حاچا به « حاچا یرلری » معروف هستند .
مناطق گردشگری منطقه چایپاره
قلعه اوراتوﺋی روستاهای بسطام:
قلعه مذکور متعلق به تمدن اوراتویی سده ۸۰۰ ق . م واقع در غرب شهر قره ضیاءالدین به مسافت ۷ کیلومتر از شهر قره ضیا ءالدین به مسافت ۷ کیلومتر از شهر فاصله دارد . برابر سنگ نوشته‌ای که در بالای درب قلعه مخروجه دژ بسطام به طول ۷۲ و به عرض ۱۶ سانتی متر به خط میخی بدست آمده چگونگی احداث قلعه مذکور چنین توصیف شده است.« روسا پسر ارگشتی این معبد را برای خالدی خدا بر پا کرد به نیروی خدا روسا پسر ارگشتی سخن می‌گوید :
این سرزمین خالی بود و چیزی در اینجا بر پا نشده بود و همانطوری که خدای به من فرمان داده است من در اینجا بنا ساختم و این جا را شهر روسا نامیدم روسا پسر ارگشتی می‌گوید هر کس که این نبشته را منهدم کند و به آن زیان رساند یا آن را بشکند خالدی خدای او را به وسیله خدای هوا و خدای آفتاب و خدایان دیگر بر خواهد انداخت و در زیر آفتاب نامی از خود نگاه نتواند داشت منم رو سا پسر ارگشتی شاه نیرومند شاه کشورها سرور شهر توشیا
هر چند سنگ نوشته‌های دیگری از تمدن اوراتویی از منطقه بدست آمده اما از متن سنگ نوشته مذکور چنین بر می‌آید که روسا پسر ارگشتی قلعه بسطام را معبدی برای خالدی بنا کرده است که نام اولیه آن روزاهلنی بوده است ولی از آنجا که زیر بنای این شهر را روسا پسر ارگشتی گذارده است در منابع ارمنی این قلعه بنام شهر روسا معروف گردیده است که پروفسور هینتس هم برابر این اطلاعات شهر مزبور را روسا نامیده است .
علاوه بر موارد فوق در قلعه بسطام آثار مربوط به ارمنیان نیز موجود می‌باشد که در نظر عام آنها بنام اوراتویی معروف است ولی واقعیت چنین نیست زیرا در حفاریهای محوطه قلعه قرون وسطی در ارتفاعات قلعهبسطام سنگی با لبه‌های نامنظم به دست آمده که نقش صلیب ارمنی بر روی آن حک شده است . با انحلال و شکست اوراتوها از دولت‌های همسایه، ارمنیان تازه وارد تمدن اوراتوی در منطقه شدند و در ول اقامت طولانی خود در منطقه آثار تاریخی چندی از خود بجا گذاشته اند که نمونه‌هایی از آن تا بحال باقی است که از جمله آنها یک قلعه و یک اطاق به نام بوزخانه در قسمت جنوبی شرقی روستای مذکور می‌باشد .قسمتی از روستای بسطام که چینه‌های قلعه اوراتوی بسطام مشاهده می‌شود .
قرمزی مسجد چورس :
در دوره صفویه شهرهای مرزی ایران به دلیل حمله‌های مکرر نظامیان عثمانی ارزش و اعتبار خود را از دست دادند و از آنجا شهر خوی نیز در منطقه مرزی دو کشور واقع بود ویران و مرکزیت آن به روستا ی چورس انتقال یافت .
با رونق روستای چورسکه امنیت و آبادی آ ن از زمان سلطان خان سوء باشی آغاز و تا دوره ایوب خان و پسرش مرتضی قلی خان بزرگ ادامه یافت و با انعقاد معاهده قصر شیرین ( ذهاب ) در سال ۱۰۴۹ ه ق، با صلح نسبی که میان دو کشور ایجاد شد با رونق راههای تجاری قدیم ( جاده خوی، طرابوزان شاخه‌ای از جاده ابریشم ) چورساز این رونق اقصادی بهره‌ها برده و بنا هایی در آن روستا ساخته شد که از بناهای زیبای آن دوره می‌توان به مسجد اقعی ( قرمزی مسجد ) چورس اشاره نمود .
تارونیه، بازرگانی و جهانگرد مشهور فرانزوی در دوره صفویه با مشاهده چورس درباره عظمت آن می‌نویسد : ( از کوتیکار می‌رود به خلوت به کوجیا به دارکاون به سلیمان سرا این چهار مکان آخری عبارت است از ۴ کاروانسرا که بالنسبه راحت هزتند از سلمان سرا می‌روند به کورس و بیگ آن خراج گذار شاه ایران است و در قلعه‌ای کهنه در دو کیلومتری آن اقامت دارد
در آنجا باید برای هر مال التجاره ۹ عباسی حق گمرگ ادا کرد و بعلاوه سوغات برای بیگ عبارت است از چند کله قند و جعبه‌های شیرینی و کوزه‌های مربا، زیرا که تعارف نقدی خلاف احترام است و بشرافت بیگ بر می‌خورد در کورسشراب خوب یافت می‌شود و ازآنجا به دو هاقلی ( اوغلی ) .... ( ۲ ) ( ۳ ) صلح قصر شیرین با دولت عثمانی آرامش نسبی در ایران برقرار کرد و کاروانهای تجاری از راه عثمانی نوید رونق اقتصادی را برای چورس داده و باعث عمران و آبادی منطقه گردید.
مشخصات مسجد مرتضی قلی خان معروف به ( قرمزی مسجد ) در روستای چورس :
مسجد بنایی است به طول و عرض ۱۹ * ۹۱ متر و با زیر بنایی به مساحت تقریبی ۳۶۰ متر مربع دارای چهار ستون سنگی در داخل مسجد که طاقها و گنبدهای مسجد بر روی این ستونها استوار است تماماً سنگی و به صورت هشت بعدی و در بالای ستونها چهار بعدی و بزرگتر می‌باشد ارتفاع هر ستون ۲ متر و محیط ستونها در پایین ۶۰/۲ و در بالای ستون ۳۳/۳ متر می‌باشد ارتفاع سقف ازکف مسجد در محل قوس هر ستون و دیوار ۴ متر و در وسط گنبدها حدود ۶ متر می‌باشد کنده کاری مختصری نیز که به ستونها شکل یک گل را می‌دهد دیده می‌شود طاق مقرنس مسجد از آجر پخته ساخته شده و دیوارهای ضخیم آن از درون مسجد از سنگ به « قرمزی مسجد » ناشی از همین قرمز رنگ بودن تمام آجرها می‌باشد .
زیارتگاه حضرت ابوالفضل العباس :
مهمترین زیارتگاه منطقه چایپاره، زیارتگاه حضرت ابو الفضل واقع در روستای حمزیان می‌باشد . در مورد تاریخچه این زیارتگاه نقل است :
دو نفر مالک ملک فعلی این مکان بودند که در مورد چگونگی تقسیم آن با یکدیگر اختلاف پیدا کرده و به همین خاطر یکی از آن دو نفر سهم خود را وقف حضرت عباس می نماید ولی شریک دوم، سهم خود را جدا نموده و شروع به به حصار کشی می‌کند در حین حصار کشی این شخص متوجه می‌شود سنگی که قبلاً در دیوار نهاده رها نموده و به محل اصلیش برگشته است این واقعه سه روز متوالی اتفاق می افتد که سر انجام این شخص از عمل سنگ متحیر گشته و سهم خود را وقف حضرت عباس می‌کند . در حال حاضر در این زیارتگاه تقدس یافته است.علاوه بر مناطق تاریخی فوق قسمت شمالی بزطام با مناظر زیبای طبیعی با جریان رودخانه آغ چای منظره بسیار دلربایی بوجود آورده است که در نهایت منتهی به پروژه سد آغچای می‌گردد.
پل دوقوز گوز ( نه دهنه کسیان ) :
این پل مهمترین پل ارتباطی در محور جاده حمزیان بوده که این جادهمنطقه چایپاره، ماکو، شوط و پلدشت را با شهرستان خوی و سایر شهرستانها در دوران پیشین بخصوص در زمان رضا شاه و اوایل دوره پهلوی دوم وصل می‌کرد این پل در دوره رضا شاه توسط مهندسین خارجی بطول ۵۰ متر و به ارتفاعغ ۷ متر بر روی رودخانه آغ چای احداث و در اوایل دوره محمد رضا شاه توسط احمد خان بیات ماکد مرمت گردید ولی با احداث جاده ترانزیتی ایران – اروپا، جاده حمزیان و به تبع آن پل مزبور ارزش و اهمیت خود را از دست داد ولی بخاطر سبک معماری خاص خویش به یکی از آثار تاریخی منطقه تبدیل گردید
جغرافیا
شهرستان چایپاره یکی از بزرگترین و پرجمعیت‌ترین شهرستانها در استان آذربایجان غربی می‌باشد، و با مساحتی حدود ۹۴۰ کیلومتر مربع در شمال شرقی شهرستان خوی و یکی از شهرستان‌های شمال غربی استان می‌باشد، شهرستان چایپاره از سمت شمال و شمال غربی به شهرستان ماکو و چالدران از سمت جنوب به بخش ایواوغلی و از سمت غرب به دهستان سکمن‌آباد در بخش صفائیه و از سمت شرق به شهرستان پلدشت و شهرستان مرند منتهی می‌شود که حدوداً ۲۸۰۰۰ نفر جمعیت شهری را در خود جای داده است و بر اساس تقسیمات کشوری شهرستان چایپاره دارای دو بخش به نامهای مرکزی و حاجیلار و دو دهستان به نامهای چورس و بسطام است.
بخش حاجیلار با وسعتی در حدود ۳۱۳ کیلومتر مربع دارای ۲۶ روستا و جمعیتی معادل ۹۱۹۸ نفر می‌باشدو دهستان‌های بسطام و چورس در بخش مرکزی به ترتیب با وسعت‌های ۳۹۳ و ۲۱۸ کیلومتر مربع دارای ۳۲ و ۱۸ روستا و ۶۹۰۰ و ۵۷۰۰ نفر جمعیت روستائی می‌باشند. مرکز بخش حاجیلار روستایی به نام حاجیلار است که جمعیتی حدود۱۵۰۰نفر را در خود جای داد است
آب و هوا
اب و هوای این شهرستان در چهار فصل معتدل برای هر گونه کشاورزی و دامداری با استعداد بالقوه شهرستان را پذیرا است. میزان آبهای سطحی ورود به شهرستان چایپاره از رودخانهٔ آغ چای به طور متوسط سالانه ۲۱۲ میلیون متر مکعب بوده که ۱۲ میلیون متر مکعب از این مقدار فوق در جهت استفادهٔ کشاورزان در طول سال در نهرها و بندها مورد استفاده قرار می‌گیرد و مابقی آن در حدود ۲۰۰ میلیون متر مکعب از منطقه بدون استفاده گذر می‌کند؛
و ضمناً در مواقع سیلابی بارندگی‌ها حدود ۱۰ مسیل (\خانگاه-تاج خاتون – یتیم آغلی – علی‌آباد – سلوکلو – سالطه – حمزیان – دوه آغلی – دره حراملو – ایلانلی دوزی) زیر سد و در بالا دست و جهت‌های مختلف شهر را فرا می‌گیرند و به ذخیرهٔ پشت سد اغ چای تبدیل می‌شوند.
ما را در ادامه مطالب و محتوا های آتی دنبال کنید:
معرفی جاذبه های گردشگری استان آذربایجان غربی
شهر ارومیه، شهر اشنویه، شهر بوکان، شهر پلدشت، شهر پیرانشهر، شهر تکاب، شهر چالدران، شهر چایپاره، شهر خوی، شهر سر دشت، شهر سلماس، شهر سیه چشمه، شهر شاهین دژ، شهر ماکو، شهر مهاباد، شهر میاندوآب، و شهر نقده